Hamilelik Döneminde Psikolojik sorunlar
Hamilelik ruhsal sorunların sıklıkla eşlik ettiği bir dönemdir. Bu dönemdeki psikolojik sorunların yakından izlenmesi, doğum sonrasında annenin ruhsal sağlığını önemli ölçüde etkileyecek ip uçlarını bize verebilir. Hamilelikteki görüntüleme ve tedavi tekniklerindeki gelişme ile pek çok tıbbi müdahale zamanında yapılabilmekte, bu durum sağlıksız bebek sahibi olma kaygılarını azaltmaktadır. Buna karşın teknolojinin gelişmesi ile kesin cinsiyet tercihi olan ailelerde ultrasonografiyi kötüye kullanılarak gebeliği sonlandırma talepleri ortaya çıkabilmekte yada amniyosentez sonuçlarının beklendiği dönem ve olası tıbbi müdahaleler önemli stres kaynağı olabilmektedir.
İlk üç ay: Anne genellikle bu dönemde kendini mutlu hisseder. Ancak pek çok kadında görülen bulantı, kusma ve halsizlik sıkıntı yaratabilir. Şiddetli bulantı ve kusmanın ilk üç aydan sonra da devam ettiği hiperemesis gravidarumda, gebelik ile ilgili ikilemler gibi ruhsal faktörler önemli olabilir, ancak bu faktörlerin ne kadar önemli olduğu gösterilememiştir. İstenmeyen gebelikler de sıkıntı, bunaltı ve depresyon riskini artırabilir.
İkinci üç ay: Karnın büyümesi ile hamilelik dış dünyaya ilan edilmekte ve gerçekliği ortaya konmaktadır. Bu durum anneyi memnun edebileceği gibi, kaygı ve endişeyi de körükleyebilir. Yine de ruhsal problem riskinin en düşük olduğu dönemdir. Aynı zamanda fiziksel olarak da kendilerini en rahat hissettikleri dönemdir.
Son üç ay: Ailenin düşünceleri, doğumun ağrı ve tehlikeleri, bebeğin sağlığı ve anne rolünün getireceği yaşam değişiklikleri üzerine odaklanmıştır. Karnın büyümesi ile sindirim ve solunum sistemi ile ilgili sıkıntılar ve uykusuzluk eklenir. Hamilelikte tıbbi zorluklar varsa ya da geçmişte ruhsal bozukluk öyküsü varsa, sıkıntı, bunaltı ve depresyon riski yükselmektedir.
Doğum Sonrasında Psikolojik Sorunlar
Doğum sonrasında annelere tıbbi bakım eksiksiz verilirken ruhsal sorunlar gözardı edilebilmektedir. Doğum yapan kadınlarda annelik hüznü %50-70, doğum sonrası depresyon %10-15 oranında görülür. Doğum sonrası dönemdeki ruhsal sorunlar için risk faktörleri şunlardır: Evlilikle ilgili sorunlar, geçmişteki ruhsal sıkıntılar (depresyon, bunaltı, kaygılar), ailede ruhsal hastalık, evli olmama, istenmeyen gebelik, annelik rolü için hazırlıksız olma, ilk gebelik, doğum korkuları, sosyal desteğin olmayışı sayılabilir.
Doğum sonrası ruhsal sorunlarda hormonal ve psikososyal faktörler birlikte etkilidir. Doğumla birlikte östrojen ve progesterondaki hızlı düşme ve kortizon düzeyindeki değişikliklerin etkili olduğu ileri sürülmüştür. Doğumla birlikte değişen rol tanımları (çift olmaktan anne baba olmaya geçiş) ve bebek bakımının getirdiği psikososyal stresler ruhsal sorunların ortaya çıkmasını tetikleyebilir.
.
Doğum Sonrası Depresyon:
Doğum sonrası depresyon, doğumdan sonraki ilk 6 hafta içinde sinsice başlar, bir hatta iki yıl sürebilir. Klinik tablo hafif depresif duygudurumdan melankoliye kadar değişebilir. Sıklıkla bedensel yakınmalar özellikle aşırı yorgunluk vardır. Hastalarda bebeklerini yeterince sevmedikleriyle ya da bebeğin beslenmesiyle, uykusuyla ilgili endişeler, konsantrasyon güçlüğü, bellek zayıflığı, yerinde duramama, ağır bunaltı, panik ataklar, kendiliğinden ağlamalar,sinirlilik, iştahsızlık, uykusuzluk ya da çok uyuma yakınmaları olur. Çoğu kadın mutlu olmaları gerekirken çökkün duygulara sahip oldukları için suçluluk duyarlar. Gebelik süresince ; evlilik gerilimi ve doyumsuzluğu, istenmeyen hayat olayları bu konuda önemli etkenler olarak bildirilmiş, bilişsel yatkınlık ileri sürülmüş, çocuk bakımına ait beklentilerin ise belirleyici olmadığı ortaya konmuştur. Yorgunluk, sinirlilik ve sıkıntı ön plandadır. Doğum sonrası depresyon genellikle birkaç ay içinde düzelir. Orta ve ağır şiddette ise mutlaka bir uzman tarafından tedavi edilmelidir. Tekrarlama riski hem sonraki doğumlarda hem de hamilelik dışı dönemlerde yüksektir. Eğer geçmişte depresyon öyküsü yoksa doğum sonrası depresyon riski %10, depresyon öyküsü varsa %25'tir.
Doğum sonrası depresyonu doğum sonrası normal uyum reaksiyonlarından ayırmak önemlidir.Çünkü doğum sonrası depresyon tedavi edilmezse uzun sürer ve anneye verdiği duygusal zararın yanı sıra çocuğun gelişimini de olumsuz yönde etkiler. Çocuk psikoloğunda bebeğin psikososyal ya da psikoseksüel gelişimi göz önünde bulundurulduğunda; ilk 9 ay (ortalama ilk yıl) içinde bebeğin anne ile sürekli, tutarlı ve karşılıklı güvene dayalı doyurucu ilişkisi önemlidir. Genellikle annenin fiziksel ve ruhsal sağlığı ile ilgili önemli bir sorun yoksa temel bakımı veren kişi annedir ve bebek için yaşamın ilk yılında anne ile olan ilişki önemlidir. Bu dönemdeki ruhsal sorunlardan; annenin gebelik öncesi ruhsal sorunlarının alevlenmesi, annelik hüznü, postpartum depresyon gibi bozuklukları bebeğe bakım vermesini kısa ya da uzun süreli engellemektedir. Doğum sonrası depresyon saptanan kadınların bebeklerinin duygusal gelişimleri olumsuz yönde etkilenebilir. Bu çocuklar okul çağına geldiği dönemde daha fazla davranış bozukluğu gösterebilir. Uyum kabiliyetleri daha düşük, içe kapanık kendilerine daha az güvenen çocuklardır.
Tedavi:
Genellikle, belirtiler farkedilmeden geçer çünkü bunların yeni bir bebeğin bakımının getirdiği stresin birer parçası sanabilirsiniz. Utanma, suçluluk, ve "iyi bir anne"nin küçük veya hiç yardıma ihtiyaç duymadan yeni bir bebeğin bakımına ayak uydurmasının bunalımıyla başa çıkabilecek yetide olması gerektiği şeklindeki yanlış inanış gibi sebeplerle yardım istemekte gecikebilirsiniz. Ayrıca bir bebeği göğüsten emzirmek ve adetlerin geri dönmesi, vücudun biokimyasını değiştirebilecek ve bir depresyonun zamanlamasını etkileyebilecek önemli hormonal olaylardır.
Hamilelik, doğum ve doğum sonrası döneme ilişkin verilen eğitim ve gevşeme teknikleri anneyi pasif konumdan çıkararak korkusunu kontrol altına almasına yardımcı olmaktadır. Psikiyatrik ilaçların bebek üzerindeki etkileri konusunda bilinenler azdır. Hayvan araştırmalarından alınan sonuçlarında insanların ne ölçüde genellenebileceği belirsizdir. Bu nedenle zorunlu olmadıkça, özellikle ilk üç ayda ilaç kullanımından kaçınılmalıdır. Psiko terapi ve hipno terapi en uygun tedavi yöntemleridir.
Doğum sonrası depresyonun belirtileri
" Normalden daha fazla ağlama
" Çoğunlukla üzgün hissetme
" Konsantre olamama ve sıkıntı içinde hissetme
" Eşyaları nereye koyduğunuzu hatırlamakta zorluk çekme
" Eskiden keyif aldığınız şeylerden keyif alamama
" Çok yorgun olduğunuz halde bebeğiniz uyuduktan sonra bile hala uyuyamama
" Günün çoğunda yorgun olma
" Hep böyle hissedecekmiş gibi hissetme
" Yalnız kalmaktan korkma
" Böyle hissetmeye daha fazla devam etmek durumunda olmaktansa ölmüş olmayı isteme
Psiko tıp
